Osteoporoz (kemik erimesi) nedir?
Sağlıklı ve genç kemiklerde kuvvetli kollajen liflerine bağlı mineraller ve fazlalıkla da kalsiyum tuzlarından meydana gelen bir yapılanma söz hususudur. Yaşlanmayla beraber bu yapının gücünü kaybederek zayıflaması ve dayanıksızlaşması normaldir. Ancak osteoporoz kemik yoğunluğundaki aşırı düşüş namacıylaiyle kemiklerin çok daha kırılgan bir yapıya dönüşmesi manasına gelir. Kemik erimesi olarak tanınan osteoporoz, sözcük olarak süngerimsi (gözenekli) kemik manasına gelir. Kemiklerin içlerinde boşluklar oluşarak yoğunlukları azalır. Bu da kırılmaya ve çatlamaya yatkın duruma gelmelerine namacıyla olur. Genellikle bir kırık ya da çatlak geliştikten sonra kemiklerin görüntülenmesi neticesinde teşhis edilir. Osteoporoza bağlı kırık oluşumunun en süregelen gördüğünüz kemikler ise el bilekleri, omurga ve kalçada teşhis edilen kemiklerdir. Kemik erimesinin görülme sıklığı yaşla beraber artar, aynı vakitte kadınlarda görülme olasılülüğü erkeklere oranla daha yüksektir.
Osteoporoz (kemik erimesi) bulguları nelerdir?
Kemik erimesi, erken dönemde rastgele bir belirtiye namacıyla olmaz. Kemik yoğunluğunun azalmasına rağmen kemikte rastgele bir kırılma ya da çatlama meydana çıkmadığı ya da kemik yoğunluğu testleri yapılmadığı müddetçe hastalığın teşhis edilebilmesi de son derece güçtür. Osteoporozun ilerlemesi halinde hastalar kendilerinde birtakım bulgular hissedebilir. Bunlardan birtakımları şu şekildedir:
Omurga amacıylade kırık ya da çökmüş bir omurun namacıyla bulunduğu bel ağrıları
Zamanla kemiklerin eğrilmesine bağlı olarak boyun kısalması
Kamburlaşma ve çarpık duruş
Basit hareketlerde bile meydana çıkabilen kırılma ve çatlamalar
Yukarıda verdiği bulgular fakat osteoporozun ileri civarlara vardığı ve kemik hasarlarının oluşmaya başladığı dönemlerde kendini gösterebilecek semptomlardır. Hastalık bu adıma geldikten sonra kemiklerde meydana gelen hasarın geri döndürülebilmesi büyük ölçüde olası değildir. Bu amaçla ileri yaşlardaki bireyler bu hastalığa yakalanmamak amacıyla lüzumlu hayat tipi değişikliklerini uygulamalı, beslenme düzenine ilgi etmeli ve derli toplu olarak spor yapmalıdır. Menopoz ardından dönemdeki kadınlar doktorlarının önereceği Aralıklar ile kemik yoğunluğuna dair tarama testlerini yaptırmalıdır.
Osteoporoz (kemik erimesi) sebepleri nelerdir?
Kemikler sıksık olarak yenilenme halindedır. Osteoblast isimli hücreler yeni kemik hücrelerinin yapımında görevli iken osteoklast hücreleri eski kemik hücrelerinin parçalanmasını sağlar. Yaş geliştikçe kemik yapımı kemik yıkımına yetişemez duruma geldiği zamann kemik erimesi süreci başlar ve bu hal yetersiz beslenme ile bir araya geldiği zaman osteoporoz adı verdiği tablo meydana çıkar. Kemik erimesinin meydana çıkışında etkili olan risk faktörleri şunlardır:
Yetersiz kalsiyum, fosfor ve D vitamini alımı
Kadın cinsiyet ve bilhassa de menopoz ardından dönemde olmak
İleri yaş
Genetik yatkınlık
Cinsiyet hormonlarındaki düşüklükler
Tiroid hormonlarına dair bozukluklar
Menopoz evveli dönemde yumurtalıkların alınması
Adrenal bez hastalıkları
Steroid içerikli ilaç kullanımı
Sigara ve alkol kullanımı
Hareketsiz hayat tipi
Osteoporoz (kemik erimesi) teşhisi nasıl konulur?
Osteoporoz, birtakım komplikasyonları da yanında getirir. Bunlardan en süregelenı da kemik kırıklarıdır. Osteoporoz halinde kemiklerde kırıkların meydana gelebilmesi amacıyla ağır bir vuruş alabilmek ya da bir kaza geçirmek lüzumlu değildir. İleri derecede kemik erimesi olan hastalarda ufak bir burkulma ve hem de kimi zaman öksürme gibi ani hareketlere bağlı olarak bile kırıkların meydana çıkması söz hususu olabilmektedir. Genellikle kalça ağrısına bağlı olarak doktora giden şahıslarda kırıkların teşhis edilmesi buna bir numune olarak verilebilir. Kemik erimesinin net olarak teşhis edilebilmesi amacıyla kemik yoğunluğu ölçümü yapılmalıdır.
Bunun amacıyla bugünümüzde en sık müracat edilen ve en itimat edilir teknik DEXA’dır. DEXA tekniği ile kemik yoğunluğu basit ve ağrısız bir şekilde ölçülebilirken hastalar yüksek miktarda radyasyona maruz kalmazlar. Ölçüm osteoporozdan en çok büyülenen bölgeler olan kalça, el bileği ya da omurga kemiklerinden rastgele birisinde yapılabilir. Yukarıda da belirtildiği gibi osteoporoz erken dönemde rastgele bir belirtiye namacıyla olmaz. Bu amaçla sendromların meydana çıkması beklenmeden kemik erimesinin çok süregelen görülen bir hastalık bulunduğu da göz önünde bulundurularak menopoz ardından dönemdeki kadınlar ve 50 yaşın üzerindeki erkekler doktora müracaat ederek derli toplu olarak DEXA ölçümünden geçmelidir.
Osteoporoz (kemik erimesi) tedavisi nasıl yapılır?
Kemik erimesinde uygulanacak tedavinin niteliği; hastalığınızın ilerlemişlik düzeyi, son 10 sene amacıyladeki kemik sağlığına dair yaşadığınız problemler, kemik yoğunluğu ölçümlerinizin neticeleri gibi faktörler bir arada değerlendirilerek doktor doğrulusunda planlanır. Kemiklerinde kırık meydana gelme olsılığı düşük olan şahıslarda tedavi olarak vitamin ve mineral takviyeleri ile beraber sıhhatli bir beslenme planının oluşturulması şeklinde uygulanabilir. Kemiklerinde kırık ilerleme riskinin yüksek bulunduğu teşhis edilen hastalarda en süregelen şekilde sarfedilen osteoporoz ilaçları bifosfonatlardır. Bifosfonat içerikli ilaçların süregelen yan etkisi arasında karın ağrısı, mide bulantısı ve mide ekşimesi gibi problemler yer alır. Bu tarz problemleri hayat sürdüren hastalarda ilacın intravenöz (damar yolu ile uygulanan) türevleri tercih edilebilir.
Tedavi amacıyla sarfedilen başka seçeneklerden ilki monoklonal antikor ilaçlarıdır. Bunlar deri altından 6 ayda bir verdiği ilaçlardır ve ilacın kesilmesi birtakım komplikasyonlara namacıyla olabildiğinden uzun süreli olarak bu ilacı kullanabilecek olan hastalarda tercih edilmesinde yarar vardır. Hormon temaslı terapiler de kemik erimesi tedavisi amacıyla tercih edilebilecek uygulamalar arasında yer alır.
