Kolesterol Yüksekliği (Hiperlipidemi) Nedir? Kolesterol Yüksekliği Bulguları Nelerdir?
Kolesterol yüksekliği, tıbbi adıyla hiperlipidemi, kandaki detaylı yağların olması gerekenden yüksek düzeyde olması haludur.
Kolesterol yüksekliği genelde sendrom göstermeyen sinsi bir hastalıktır. Fakat çok yüksek kolesterole sahip birtakım hastalarda gözlerin ya da eklemlerin etrafında sarı, mumsu, yağlı plaklar ya da kolesterol halkalarının oluşması kolesterol yüksekliğinin sendromu olabilir.
Kolesterol yüksekliği damar sertliği, kalp krizi ve inme gibi hayati tehlike yaratacak hastalıklara yol açabilir. Bu amaçla tedavi edilmesi ve kolesterol değerlerinin denetim altına alınması son derece mühimdir.
Peki, kolesterol yüksekliği nasıl tedavi edilir?
Güven Hastanesi Kardiyoloji Bölümü’nden Uzm. Dr. Emre Nuri Günel, kolesterol yüksekliği ile ilgili bilgi verdi.
Kolesterol yüksekliği (Hiperlipidemi) nedir?
Kolesterol yüksekliği olarak tanınan hiperlipidemi, kandaki detaylı yağların olması gerekenden yüksek düzeyde olması haludur.
Kanda teşhis edilen en asli yağ çeşidi kolesteroldür. Ayrıca, kolesterol dışında kanımızda trigliserit olarak adlandırılan bir yağ çeşidi daha vardır.
Kolesterol, bedenimizin bütün hücrelerinde bulunması ve hormonların asli yapı taşını oluşturması namacıylaiyle sıhhatli hayat amacıyla lüzumlu bir maddedir. Fakat kolesterolün belli bir seviyenin üzerinde olması sağlığı tehdit eder. Yüksek kolesterol, bedeni besleyen bütün atardamarlarda ateroskleroz olarak adlandırılan tıkayıcı damar hastalığı (damar sertleşmesi) tehlikesini artırmaktadır. Ülkemizde ölüm amaçlarinin başında yüzde 40 gibi büyük bir oranda kalp damar hastalıkları bulunduğu göz önüne alınırsa hiperlipidemi tedavisinin önemi daha iyi anlaşılmaktadır.
Kolesterol kaynakları nelerdir?
Kanda teşhis edilen kolesterolün yüzde 70-80’ini beden kendisi üretmektedir. Kolesterolün yüzde 20-30’u gıdalerdan alınmaktadır. Bu amaçla diyetle kolesterol alımı azaltılsa da beden lüzumlu olan kolesterolü üretmektedir. Kolesterol, bütün hücreler doğrulusunda az miktarda üretilse de asli üretim yeri karaciğerdir.
Kolesterol, kanda çözünmeyen bir madde bulunduğu amacıyla üretim ardından lipoprotein adı verdiği bileşikler doğrulusunda taşınır. Kanda bu lipoproteinlerin ölçümü ile kolesterol miktarı saptanır. Lipoproteinler, LDL (düşük yoğun çoğunluklu lipoprotein) ve HDL (yüksek yoğunluklu lipoprotein) olmak üzere ikiye ayrılır. Kötü kolesterol olarak tanınan LDL, karaciğerden dokulara kolesterolü taşır. HDL ise iyi kolesteroldür ve dokulardan kolesterolü alarak karaciğere geri taşır.
Kolesterol yüksekliği (Hiperlipidemi) bulguları nelerdir?
Hiperlipidemi artık kolesterol yüksekliği genelde sendrom göstermez. Çok yüksek kolesterole sahip birtakım hastalarda (örneğin, ailesel hiperlipidemiler) gözlerin ya da eklemlerin etrafında sarı, mumsu, yağlı plaklar ya da kolesterol halkaları olabilir.
Kolesterol yüksekliği (Hiperlipidemi) amaçlari nelerdir?
Hiperlipidemi, hastada kalıtsal amaçlarden ötürü gelişebildiği gibi birtakım faktörler de kolesterol yüksekliğine namacıyla olabilir.
Kolesterol yüksekliğinin amaçlari şunlardır:
Sigara içilmesi ya da sigara dumanına maruz kalınması,
Fazla kilo ya da obezite,
Kötü beslenme bağımlılıkları (Doymuş ya da trans yağ sahibi olan gıdalerin çok tüketilmesi),
Fazla alkol kullanımı,
Hareketsizlik,
Stres ve aşırı kaygı,
Beta blokerler, diüretikler, doğum denetim ilaçları, steroidler gibi birtakım ilaçların kullanılması.
Ayrıca,
Bu tıkayıcı plaklar;
Kalbi besleyen kalp damarlarında (koroner atardamarlarda) olursa koroner arter hastalığı,
Beyne kan ileten büyük atardamarlarda olursa karotis arter hastalığı,
Böbreğe giden damarda olursa renal arter hastalığı,
İç organlarımızı, bacak ve kol kaslarımızı besleyen atardamarlarda olursa periferik arter hastalığına namacıyla olur ve beslediği organların beslenme bozukluğuna ve fonksiyon kayıplarına yol açabilir.
Bazen de bu kolesterol plağı çatlar, üstüne kan pıhtısı oturarak damarın tamamıyla tıkanmasıyla sonuçlanır. Bu hal kalp krizi, inme (felç) ya da gangren gibi acil tedavi gerektiren hastalıkların meydana çıkmasına sebep olmaktadır.
Kolesterol yüksekliği (Hiperlipidemi) tanısı nasıl konur?
Bireyde yüksek kolesterol problemi olup olmadığını teşhis etmenin tek yolu kanda lipit değerlerini ölçmektir. Bu teste “lipit profili” adı verilir ve 9 ila 12 saat aç kaldıktan sonra yapılır. Alınan kan üzerinde oluşturulan test sonuçlarında;
1- Hayat tipi değişiklikleri
Sağlıklı beslenme ve diyet
Besinle alınan kolesterolün tamamına yakını hayvansal kökenli gıda ve yağlardan alınmaktadır. Bu amaçla diyette ilk hedef;
Kırmızı et kullanımın azaltılması,
Hindi ve tavuk gibi hayvanların derisiz et kısımlarının tercih edilmesi,
Omega 3 gibi yararlı yağlardan varlıklı balık çeşitlerinin tüketilmesi olmalıdır.
Izgara ya da haşlama kızartmaya tercih edilmelidir.
Sosis, salam, sucuk gibi doymuş yağ asitlerinden varlıklı işlenmiş gıdaler tüketilmemelidir.
Günlük tüketilen kolesterol sayısının 300 mgr’ın altında olması hedeflenir. Hayvansal gıdalerin azaltılması ile bedenimiz amacıyla lüzumlu olan protein alımında kusur olmaması amacıyla kolesterol içermeyen fakat bünyesinde yüksek proteine sahip fasulye, nohut ve mercimek gibi baklagillerin kullanımı ihmal edilmemelidir.
Son vakitlerde süt ürünleri, yumurta ve tereyağı gibi birtakım gıdaler çok çok tartışılmaktadır. Sağlıklı bireyler amacıyla bu gıdaler işlenmemiş ve natural olmak kaydıyla günlük toplam kolesterol kullanımını artırmayacak şekilde uygun miktarda tüketilebilir. Az yağlı peynir ve yoğurt çeşitleri tercih edilebilir.
Kalp damar hastalığı olan hastalarda kolesterolden daha fakir, daha katı bir diyet programı doğru olacaktır. İşlenmiş margarinler doymuş yağ asitlerinden varlıklı olup olasıysa tüketilmemelidir. Zeytinyağı gibi yararlı yağ asitleri sahibi olan çoklu ve tekli doymamış yağ asitlerinden varlıklı bitkisel ve sıvı yağların tüketilmesi tercih edilmelidir. Esasında en mühim noktalardan biri de fast-food tipi gıdalerda ya da işlenmiş ve pakete girmiş çoğu üründe bedenimiz amacıyla çok zararlı olan trans yağ asitlerinin bulunmasıdır. Beslenme alışkanlığı ufak yaşlarda başlamış bulunduğu amacıyla hiçbir gıdasel sayısal sayısal değeri olmayan bu ürünlerin kullanımı azaltılmalıdır. Vitamin ve mineraller yönünden varlıklı, lif seviyesi yüksek ve gıda sayısal sayısal değeri teşhis edilen taze sebze ve meyve kullanımına öncelik ve ağırlık verilmelidir.
Egzersiz
Hareketsiz hayat, kalp krizi tehlikesini ve kolesterol sayısını artıran en mühim risk faktörlerindendir. Düzenli fiziksel aktivite, kolesterol parametrelerinde düzelmeye namacıyla olmakta; LDL sayısal sayısal değerini aşağı çekerken HDL sayısal sayısal değerini artırmaktadır Kalp sağlığı amacıyla tavsiye edilen yürüyüş, bisiklet yüzme ve dans gibi kasları çalıştıran egzersizler kalp tepe atımını hızlandırarak bedentaki kötü yağları azaltmakta, insülin direncini düşürerek kan şekerini düzenlemekte, kilo vermeye yardımcı olmaktadır. Haftada 2 buçuk-5 saat orta dereceli tempolu egzersiz önerilmektedir.
Egzersiz yalnızca sıhhatli bireyler doğrulusunda değil, kalp damar hastalığı teşhis edilen hastalar doğrulusunda da yapılmalıdır.
Düzenli fiziksel aktivitenin;
Kalp krizi geçiren,
Kalp damarına stent takılan,
Bypass (Açık kalp ameliyatı) operasyonu oluşturulan ya da kalp yetersizliği teşhis edilen hastalarda zaman amacıylade kalp performansını artırdığı ve hayat zamanını uzattığı gösterilmiştir.
Bu hastalar, egzersiz evveli kesinlikle bir kardiyoloji uzmanı ile görüşmeli ve hekiminin hazırlayacağı ideal programa bağlı olarak egzersize başlamalıdır.
Ayrıca,
Sigaranın bırakılması,
Alkol kullanımının azaltılması ya da kesilmesi,
Stres etkenlerinden uzaklaşılması
Sağlıklı bir uyku düzeni oluşturulması kolesterol ile mücadelede mühim faktörlerdir.
Hayat tipi farklılığı başlığı altında topladığımız bütün bu koruyucu önlemlerle beraber kötü huylu kolesterol seviyelerinde fakat yüzde 15-20 seviyesi bir düşme başarısı sağlanabilmektedir.
